3.11. Combinatieteelt: Een zegen of de hel?

Buiten de klassieke moestuinmethode zoals wij die nu kennen, met zes groentebedden.

Door alle groentesoorten op één bed te houden sluit je natuurlijk uit dat er bodemmoeheid optreedt of planteigen ziektes achterblijven die het jaar daarop de planten nog zieker kunnen maken.

Alles draadt hierom “preventie” (beter voorkomen dan genezen).

Deze preventie kan je ook uitbreiden en dit door combinatieteelt toe te passen.

Zoals het gebruikelijk is bij combinatieteelt gaan we groenten bij elkaar zetten die we traditioneel nooit bij elkaar hadden gezet.

Zoals je nu wel weet is dat in de teeltaarde een hele wereld echt actief is, en dat de planten deze aansturen.

Hoe de ene plant dit aanstuurt kan dit ook een voordeel (of nadeel) zijn voor andere planten.

Ook geuren die de plant bovengronds uitscheiden om mogelijke belagers te misleiden, ook hier kunnen andere planten van profiteren, of worden erdoor juist verjaagt.

Hoogtes kunnen ook positief zijn. De hoge vangen veel zon en de lage staan iets meer in de luwte, waar zij dan meer baat bij hebben. BV. stokbonen naast courgettes. De bonen kunnen dan allemaal evenveel zon opvangen terwijl de courgettes juist gebaat zijn bij wat meer luwte.

Daarnaast zorgt slim combineren voor diversiteit van de gewassen die daardoor niet allemaal elkaars voedingsstoffen zullen gebruiken, in die zin kan het dus ook leiden tot meer opbrengst, omdat de grond efficiënter wordt gebruikt.

Bij intensieve combinatieteelt is het logischerwijs ook belangrijker om na te denken over het door wisselen van gewassen en op tijd te bemesten.

Bij moestuinen wordt meestal gebruik gemaakt van rijen. Het loont dan om op elke rij een ander gewas te kweken. Een eerste slimme keuze zou in sommige gevallen kunnen zijn om hoge en lage groente te combineren, zoals

Vaak leveren slimme combinaties van gewassen dus een betere groei, oogst en smaak op.

Kortom een moestuin waaraan combinatieteelt wordt gedaan, is een hel voor de belagers. Zijn letterlijk het noorden kwijt

De keerzijde, dit alles ook kan tegenwerken. Planten kunnen ook juist minder goed gaan groeien.

Ga doordacht te werk, en noteer alles wat je doet. Volg de planten op, en vergelijk hoe het was zonder combinatieteelt. Op deze manier krijg je het ook sneller in je vingers.

Het is nog altijd geen juiste wetenschap. Het is of de wetenschap hier geen oren naar heeft. Veel is proefondervindelijk tot stand gekomen.

Daarom vind je zoveel verschillende modellen. De Japanners spannen de kroon, zij zijn al eeuwen bezig om hun te voorzien van eten op zo een efficiënte manier. Omdat tuinieren ook persoonlijke bevindingen zijn (manier van werken), veranderen er voortdurende combinaties.

Ook verschillen de methodes van regio en/of land. Dit kan komen omdat de combinatie gebeurde op diverse grondsoorten, de ene groente groet er beter dan de andere, of het bodemleven was verschillend, of planten evalueren. Ze hebben zich weten tot standhouden onder die bepaalde omstandigheden. Dan mag dat een plant zijn van dezelfde soort (familie) de ene zal het hier goed doen en de andere die niet vanhier komt zal wegkwijnen.

Maar meer en meer doet men er studies naar. Deze studies zijn dan gericht op de landbouw, zij voelen meer en meer dat landbouwen op een andere manier zal moeten gebeuren, en zomin mogelijk zonder naar chemie te moeten grijpen.

Pas je gericht combinatieteelt toe dan zullen de platen er wel bij varen, een uitbreiding op preventie, een betere en smakelijke opbrengst, onkruid onderdrukkend.

 

 

 

3.10.1 model

 

Groentesoort	GUNSTIGE combinatie	ONGUNSTIGE combinatie
KOOLGEWAS
Bloemkool	Bonen, selderij, kamille, dille, oregano, klaver, sla	Erwt, aardappel, aardbei, tomaat, absintalsem
Broccoli	Selderij, kamille, dille, rozemarijn, salie	Oost-Indische kers, oregano, aardbei, tomaat absintalsem,
Koolrabi	Selderij, veldsla, prei, sla, ajuin, erwt, aardappel, radijs, spinazie	Komkommer
Radijs	Sluitkool, koolrabi, sla, peterselie, erwt, pompoen, spinazie, aardbei, suikermaïs, tomaat, wortel, komkommer	Hysop, paprika
Rammenas		Komkommer
Rapen	Rozemarijn, erwten, munt
Sluitkool	Bonen, bieten, kamille, veldsla, komkommer, andijvie, prei, sla, erwt, radijs, rabarber, spinazie, klaver “gewone rolklaver”, selderij, dille, munt, salie	Oregano, absint-alsem, koriander
Spruiten	Hysop, aardappelen, salie, tijm, klaver	Oost-Indische kers, rozemarijn, aardbei, tomaat, absintalsem
PEULGEWAS	GUNSTIGE combinatie	ONGUNSTIGE combinatie
Erwt	Bonen, bieten, sluitkool, komkommer, dille, venkel, koolrabi, sla, pompoen, salie, suikermaïs, wortel, selderij, spinazie, munt, radijs, wortels	Tomaat, aardappelen, ajuin, prei, knoflook, bloemkool, sjalot, bieslook
Bonen	Aubergine, sluitkool, selderij, komkommer, aardappelen, pompoen, rozemarijn, salie, bonenkruid, suikermaïs	Bieslook, knoflook, venkel, prei, sjalot, ajuin
Pronkbonen	Suikermaïs, knolselder zonnebloemen, bonenkruid	Bieten, snijbieten, koolrabi
Tuinbonen	Kool, wortelen, selderij, komkommer, aardappelen, bonenkruid, pompoen, suikermaïs	Looksoorten, bieslook
AARDAPPELEN
Aardappelen	Tuinbonen, spruiten, karwij, dille, mierikswortel, koolrabi, munt, spinazie, suikermaïs, knoflook, sluitkool, mierikswortel	Tomaat, zonnebloem; pompoen, ajuin, Oost-Indische kers, komkommer, selderij, wortel, erwten
WORTELGEWAS
Ajuin	Bieten, veldsla, dille komkommer, koolrabi, sla, peper, pastinaak, schorseneer, courgette, platte peterselie	Prei peterselie, erwt, aardappel, tomaat, bonen
Knoflook	Bieten, komkommer, sla, meloen, aardbei, wortels	Bieslook, prei, erwten, rabarber, spinazie, tarwe
Schorseneren	Bieten, koolrabi, prei, sla, ajuin
Pastinaak	Ajuin
Witlof	Bieten, venkel, sla, tomaat
Wortelen	Knoflook, kolen, bieslook, witlof, prei, ajuin, erwten, radijs, sla, tomaat, rozemarijn, platte peterselie	Munt, rode biet
VRUCHTGEWAS	GUNSTIGE combinatie	ONGUNSTIGE combinatie
Aubergines	Bonen, kattenkruid, marjolein
Courgettes	Ajuin, suikermaïs, sla	Komkommer, aardappel
Komkommer	Bonen, sluitkool, selderij, dille, venkel, knoflook, sla, Oost-Indische kers, ajuin, erwt, suikermaïs	Aardappelen, koolrabi, radijs, rammenas, salie
Meloen	Radijs, suikermaïs
Pepers	Basilicum, bieten, bieslook, knoflook, prei, ajuin, tomaat	Radijzen
Pompoen	Sla, erwt, radijs, zonnebloem, suikermaïs, Oost-Indische kers	Salie, aardappelen
Suikermaïs	Zonnebloem, radijs, pompoen, aardappel, pastinaak, erwt, meloen, sla, artisjok, komkommer, bonen, pronkbonen, aubergine, Oost-Indische kers, dille	Selderij, rode biet
Tomaten	Basilicum, selderij, andijvie, knoflook, prei, sla, munt, peterselie, radijs, peper, spinazie, suikermaïs, bieslook, asperges, afrikaantjes	Rozemarijn, aardappelen, erwt, pastinaak, komkommer, venkel, dille, bloemkool, spruitkool broccoli, augurk
Aardbeien	Bernagie
Groentesoort	GUNSTIGE combinatie	ONGUNSTIGE combinatie
BLADGEWASSEN
Andijvie	Sluitkool, venkel, prei, tomaat, uien, spinazie, rapen, aardbeien
Nieuw-Zeelandse spinazie	Fruitbomen
Knolvenkel	Komkommer, andijvie, salie, erwten, sla	Bonen, tomaten, koriander, karwij, koolrabi, absint-alsem
Selderij	Bonen, broccoli, biet, bloemkool, komkommer, koolrabi, prei, spinazie, tomaat,	Pastinaak, aardappelen, suikermaïs, tarwe, peterselie
Knolselder	Pronkbonen, kolen, prei, ui, tomaten
Sla	Bieten, sluitkool, bloemkool, komkommer, koolrabi, prei, ajuin, erwten, pompoen, radijs, rabarber, schorseneer, aardbei, suikermaïs, tomaat, wortel, dille	Peterselie, pastinaak, selderij
Spinazie	Sluitkool, selderij, koolrabi, aardappelen, rabarber, aardbei, tomaat, fruitbomen, uien	Snijbiet, radijs, rammenas, rode biet
Veldsla	Sluitkool, koolrabi, prei, ajuin, rabarber, aardbei

Het is belangrijker om te weten wat je niet mag combineren dan wat je wel kan combineren.

3.11. Platen die insecten lokken of verjagen

Bij combinatieteelt gaat het om het misleiden van de mogelijke belagers. Het is nuttig om platen in de buurt te hebben die diverse insecten lokken. Deze kunnen je helpen met bestuiven of plagen onderdrukken.

Ook hier kan (on)kruid nuttig zijn.

Niet om allemaal in de moestuin te hebben maar aan de rand ervan.

Ook kruiden hebben hier een positieve invloed op.

Hieronder wordt een lijstje opgesomd dat nuttig kan zijn in de keuze van planten in je combinatieteelt.

 

Afrikaantjes: Tagetes, (T. patula, T. erecta)

Hebben een overheersende geur waarmee ze ongedierte beletten om de gewassen te vinden. Hun wortels scheiden stoffen af die aaltjes doden en ook zo de planten beschermen. Ook effectief tegen witvlieg in de serre.

Absintalsem: Artemisia absinthium

Een plant uit de composietenfamilie (Asteraceae). De soort staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als vrij zeldzaam en matig afgenomen.

Het is een vaste plant, die van nature voorkomt in de gematigde streken van Europa, Azië en Noord-Afrika. De plant staat bekend als een van de bitterst smakende keukenkruiden.

De plant wordt 60-120 cm lang en bloeit met lichtgele bloemen van juli tot september. Absintalsem heeft veerdelige bladeren, die aan beide zijden grijs viltig behaard zijn. De plant vormt een wortelstok (rizoom).

Absintalsem komt voor op droge, kalkhoudende, stikstofrijke, bewerkte gronden.

Evenals Pittosporum en wijnruit zijn slechte buren voor vele planten.

Deze planten doen ook aan allelopatie, dat is een proces waarbij planten stoffen produceren die een andere plant de groei onderdrukt en kan doden zelfs zaden ontkiemen niet. Zo brengen planten bij negatieve allelopatie schadelijke (toxische) stoffen in de grond.

Toch kan ook deze plant ook nuttig zijn buiten de groentebedden. De bloemen leveren veel nectar voor de bijen en zweefvliegen. Als sproeimiddel schikt deze veel ongedierte inclusief honden en katten. Wees ook matig bij het composteren, want alsem vertraagt het composteringsproces.

Bieslook: Allium schoenoprasum

Als bieslook in grote getallen aanwezig is onderdrukt deze schimmelziektes, zoals sterroetdauw op rozen en schurft op appels.

Het voorkomt luizen op chrysanten, zonnebloemen en tomaten en ze zijn nuttig voor wortels.

Sproeien met een aftreksel van bieslook helpt tegen echte en valse meeldauw op komkommers en kruisbessen.

Basilicum: Ocimum basilicum

Past goed bij tomaten maar houd zelf niet van wijnruit.

Bernagie: borago officinalis

Dit is een zeer goede bijenplant, opslag van mineralen en met zijn wortelpen is hij gunstig voor een goede bodemstructuur (zie groenbemesters).

Aftreksel kan ook gebruikt worden tegen Manduca sexta (tabakspijlstaart vlinder).

Boerenwormkruid: Tanacetum vulgare

Dit kruid wordt van oudsher gebruikt tegen mieren (verse bladeren). Kan het goed vinden meet de meeste bessen, rozen en druiven. Is de waardplant voor de lieveheersbeestjes. Deze plant wordt maar liefst door 27 verschillende insectensoorten bezocht. Sproeien met boerenwormkruid helpt tegen luizen, koolrupsen, coloradokevers, gestreepte komkommerkevers en randwantsen.

De drie zusters:

Suikermaïs, bonen en pompoenen is een combinatie die al terug te vinden is in de tijd van de precolumbiaanse tijd (voor 1600). Maar de maïs van 1600 is wel niet meer de maïs van nu. Zaai vroege maïs zodat deze stevig kan doorgroeien en niet wordt overwoekerd door de bonen.

Dille: Anthemum graveolens

Wortels zijn er niet dol op.

Dille is wel nuttig bij kool, sla, suikermaïs en komkommer. Ze schrikt luizen en mijten af.

Hysop: Hyssopus officinalis

Hysop wordt meer gezien als een medicinaal kruid dan een keukenkruid, toch heeft hij zijn voordelen in onze tuin. Het is een goede bijenplant, bevordert druivenstokken en schrikt koolvlinders af

Japanse- of Zwarte haver (Exito):

Tegen Wortellesie-aaltjes & Wortelknobbel-aaltjes (wortelen)

Mierikswortel: Armoracia rusticana

Deze plant is door zijn omvang eerder geschikt om bij de vaste planten te zetten, toch als je hem in toom (klein) kunt houden heeft deze plant een gunstige invloed op aardappelen, maar ongunstig voor druiven.

De plant slaat ook calcium, kalium en zwavel op.

Pronkbonen: Phaseolus coccineus (Roomsche Boonkes)

Dit zijn snijbonen, maar met een meer uitgesproken smaak dan de gewone snijbonen.

Zij geven nitraten aan de zonnebloemen en gebruiken ze als steun. Kan een moeilijke bevruchter zijn daar inheemse bijen niet altijd de bloemen van de pronkbonen vinden.

Goudsbloem: Calendula officinalis

Zijn goed voor vele insecten en planten, ze ontsmetten de bodem. Houden honden weg van de borders. Je kan er zelf thee van drinken of gebruiken tegen de Manduca sexta (tabakspijlstaart vlinder).

Klaver “gewone rolklaver”: Lotus corniculatus var. corniculatus

Klaver is een peulvrucht, verrijkt de bodem met stikstof en voed de planten die het nodig hebben. Zoals klaver in het gras zien door het algemeen niet graag, maar dit gras gecombineerd met klaver zal altijd groener zien, ook bij langen droogte.

Koolsoorten gecombineerd met klaver vermindert aanvallen van luizen en verbeterd de oogst.

Algemeen

Gewone rolklaver is een overblijvende plant van 5 tot 25 cm hoog, die groeit op vochtige tot droge, matige voedselrijke grond in lage graslanden.

Koriander: Coriandrum sativum

Bij veel planten met uitzondering van de koolfamilie en venkel neemt de ontkieming, zaadvorming en kracht toe als ze met koriander worden gezaaid.

Weert luizen en trekt bijen aan.

Sproeimiddel kan ingezet worden tegen mijten.

Munt: Mentha

Helpt kool en tomaten. De geur schrikt knaagdieren, vlooien en aardvlooien af. Voorkomt rupsen van het koolwitje.

Aarmunt (dit is ook meestal de munt die je in de supermarkt koopt) voorkomt bladluizen door hun helpers af te schrikken, de mier. Voor de mier te verdrijven kan je ook sproeien met een muntaftreksel. Pepermuntextracten verminderd aanzienlijk de besmetting van koolsoorten met knolvoet. Munt is een goede bijenplant in de herfst.

Heeft zelf een hekel aan kamile maar houdt wel van brandnetels.

Kweek: Elymus repens

Dit gras is een zeer sterk onkruid dat houdt van voedselrijke bodems met stikstof. Dit kan een mooie indicatie zijn, toch kan je deze onderdrukken met tomaten, raapzaad en tagetes “Minuta”

Oost-Indische kers (kruipende) Tropaeolum majus

Deze lokt bladluis en de rups van de klein- en groot koolwitje en weert wit vlieg. Dus handig om de in de buurt te zetten waar je geen bladluizen en koolwitje wil. Zelfs onder een appelboom die last heeft van wolluis zou deze na drie jaar volledig verdwenen zijn.

Paardenbloem: Taraxacum officinale

Deze scheidt ethyleengas in de bodem af en dit zorgt voor vermindering in de ontkieming van andere planten, de groei verander en de rijping versnelt. Daarom zijn paardenbloemen geen goede metgezel in de moestuin. Toch een voordeel uithalen! Leg paardenbloembladeren tussen groene tomaten, deze zullen sneller rijpen.

Platte peterselie: Petroselinum hortense

Hij helpt asperges en sommige rassen van tomaten (dat is nog uitzoeken de welke).

Beschermt wortels en uien tegen hun belagers, maar heeft hier ook zelf last van en fungeert dus als offerplant. Is geliefd bij bijen en zweefvliegen.

Planten die van nature nooit hadden samengegroeid:

Drie planten uit drie families en drie werelddelen. Tomaten, sluitkolen en rozen doen het zeer goed met elkaar.

Raketblad (Litchitomaat):

Maakt een einde aan aardappelcysteaaltjes

Rozemarijn: Rosmarinus officinalis

Remt de onkruidgroei onder de planten. Tijdens de bloei een massa bijen.

Salie: Salvia officinalis

De geur beschermt de koolsoorten tegen ongedierte.

Tijm: Thymus vulgaris

Tijm is een beschermende plant, bijen zijn er dol op. Tijmthee wordt gebruikt o koolrupsen en witte vlieg te weren. De afscheidingen uit tijm verminderd knolvoet bij kool.

Bonenkruid: Tanacetum vulgare

Beschermt tuinbonen tegen bladluizen en kevers.

Staan graag bij uien. Bonenkruidafscheidingen verminderd besmetting met knolvoet bij kolen.

Venkel: Foeniculum vulgare

Deze remt de groei bij bonen, karwij, koolrabi en tomaten. Houdt zelf niet van koriander en absint-alsem. Het is ook een waardplant voor zweefvliegen en roofwespen en kan luizen afschrikken. De koninginnenpage is hier ook dol op om haar eitjes op af te zetten.

Zegekruid: Nicandra physaloides

Is een eenjarige plant uit de familie van de nachtschade. Houdt witvlieg tegen, maar de plant is door zijn grootte minder praktisch.

Zilverwitte alsem witte struiksalie: Artemisia ludoviciana

Gier ervan voorkomt en geneest Phytophthora !!! (tomaten, aardappelen)

Geef de plant een zonnige, goed gedraineerde grond, de plant is dan meerjarig.